۴٫۵ نوارِ گذار: «لایهٔ پیستون» میانِ ناحیهٔ بحرانیِ بیرونی و نوارِ بحرانیِ درونی

خانه ／ ۴ سیاه‌چاله‌ها

درآمد. نوارِ گذار میانِ ناحیهٔ بحرانیِ بیرونی و نوارِ بحرانیِ درونی جا دارد. فشار را می‌گیرد، اندکی نگاه می‌دارد و با ضرب‌آهنگ رها می‌کند. بالاآمدنِ تنش‌هایی را که از «جوشش» درون برمی‌خیزد نرم می‌کند و نخستین جایی است که در آن آشفتگی‌های بیرونی جذب، پراکنده و بازسامان داده می‌شود. در عمل، همین لایه تا حدِ زیادی خُویِ سیاهچاله را رقم می‌زند: تندخو یا خونسرد.

نخست جایگاه و نقش: میانجیِ گرفتن–انباشتن–رهاکردنِ فشار

• گرفتن: تپ‌های تنش که بر اثرِ بُرش و بازپیوند در دریایِ چگالِ رشته‌ها پدید می‌آید، به این لایه رانده می‌شود؛ بسته‌های موجِ فوتون و ذرهٔ ورودی از بیرون نیز همین‌جا گرفته می‌شود.
• انباشتن: با کشسانی و چسبندگیِ محدود، بخشی از هر ورودیِ تیز را به بالازدگیِ موضعیِ تنش یا دستکاریِ هندسیِ ریز تبدیل می‌کنیم و برای زمانی کوتاه نگه می‌داریم.
• رهاکردن: هرگاه انباشت از آستانه بگذرد یا آرایشِ هندسیِ مناسبی فراهم شود، فشارِ اندوخته را به صورت دُفعاتی هم به سوی ناحیهٔ بحرانیِ بیرونی و هم به سوی درون رها می‌کنیم تا یک «نَفَس» کامل شود.

دوم سه کارکردِ محوری

• انباشت و رهایی: دَمِ کوتاه را به ریتم بدل‌کردن
  ورودی‌های تیز ـ چه از درون چه از بیرون ـ به خروجی‌های کوچک و خوشه‌ای دگرگون می‌شوند. نخست، انرژی و تنش را در بالازدگی‌های موضعیِ تنش و ریز‌هندسه ذخیره می‌کنیم؛ سپس در بازه‌ای بلندتر به گام‌هایی پی‌درپی آزاد می‌کنیم. این کار، فروپاشیِ هم‌زمانِ ناحیهٔ نزدیکِ هسته را دور می‌کند و عقب‌نشینیِ ناحیهٔ بحرانیِ بیرونی را نرم و قابل‌کنترل می‌سازد. لایهٔ ستبر، بیشتر می‌اندوزد و نرم‌تر می‌رهاند؛ لایهٔ نازک، کمتر می‌اندوزد و تیزتر می‌رهاند.
• هم‌ترازی و کشش: ردیف‌کردنِ خُرده‌موج‌ها
  بُرشِ قوی خُرده‌موج‌های پراکنده را در راستایی برگزیده می‌چیند و آن‌ها را به نوارهایی باریک و دراز می‌کشد. هنگامی که چند نوارِ هم‌تراز پهلو‌به‌پهلو می‌نشینند، گیرهای موضعی به زنجیره‌ای از پاره‌های کم‌مقاومتِ مؤثر کش می‌آید و گذر در آن راستا هموارتر می‌شود. هرچه درازای هم‌ترازی بیشتر، سامان بیشتر؛ و هرچه کوتاه‌تر، بافت گسسته‌تر.
• راهنمایی: ساختنِ دالان‌های زیرِبحرانیِ نواری
  اگر هم‌ترازی و کشش بسیار پیش برود، در دلِ لایه یک یا چند دالانِ نواری با بحرانیّتِ کاسته پدید می‌آید. «دالان» در این‌جا تنها به معنای آسانیِ گذر از دیدِ هندسه و تنش است؛ در امتدادِ چنین نواری، ناحیهٔ بحرانیِ بیرونی در رویدادهای بعدی گرایش دارد بیش‌تر عقب بنشیند.

سوم امضای زمانی: تپ‌هایِ ورودی و «بازدمِ» کندِ خروجی

• ورودِ خوشه‌ای: تپ‌های تنش از درون و بسته‌های موج از بیرون غالباً به صورت دسته‌هایی با دامنه و فاصله‌های نامساوی می‌رسند.
• رهاییِ آهسته: نوارِ گذار آن تپ‌ها را به خمش‌های نرم‌ترِ تنش بازنویسی می‌کند و بر پایهٔ زمانِ بازیافت و زمانِ حافظهٔ ویژهٔ خود، آهسته بیرون می‌دهد.
• اثرِ حافظه: در پنجرهٔ حافظه، ورودی‌های هم‌فاز روی هم می‌افتند و تقویت می‌شوند؛ ناهم‌فازها تا حدی خنثی می‌شوند. حافظهٔ بلند، دنباله‌های منظمِ «ضعیف/قوی» می‌سازد؛ حافظهٔ کوتاه، پاسخ‌های تند و تک‌ضرب.

چهارم پیوندِ نوارِ گذار با «خُوی»

• ستبری و نرمش‌پذیری: لایهٔ ستبر و نرم، ورودی‌های قوی را پهن می‌کند و نمودِ پایدار دارد؛ لایهٔ نازک و سخت، ورودی را تقریباً مستقیم به ناحیهٔ بحرانیِ بیرونی می‌فرستد و واکنشی تند دارد.
• درازای هم‌ترازی: اگر نوارها آسان کش می‌آیند، راستاهای برگزیدهٔ فراگیر شکل می‌گیرد؛ اگر نه، ترجیح‌ها موضعی و شکننده می‌ماند.
• زمانِ حافظه: حافظهٔ بلند ریتم‌های هم‌بسته و پاسخ‌هایِ خوشه‌ای را پشتیبانی می‌کند؛ حافظهٔ کوتاه، شلیک‌هایِ تند و تکانه‌ای می‌زاید.

این اهرم‌ها با هم تعیین می‌کنند که ناحیهٔ بحرانیِ بیرونی هر چند وقت و تا چه اندازه عقب بنشیند و بدین‌سان منشِ کلیِ منبع را می‌سازند.

پنجم سرنوشتِ آشفتگی‌های بیرونی درونِ نوار

فوتون‌ها و ذره‌هایی که از بیرون می‌آیند به ندرت ناحیهٔ نزدیکِ هسته را یک‌نفس می‌پیمایند. همین‌جا جذب، پراکنده یا بازفرآوری می‌شوند و بخشی از انرژی و تکانهٔ خود را به بالازدگی‌های موضعیِ تنش و ریز‌هندسه بدل می‌کنند تا زمینهٔ عقب‌نشینی‌های بعدی فراهم شود. دو «ویرایشِ» جهت‌دار اهمّیت دارد: کمی بالا بردنِ سقفِ انتشارِ محلی و/یا اندکی پایین آوردنِ نیازِ کمینه برای خروجِ رو به بیرون. اگر یکی از این دو رخ دهد، شکافِ میانِ «لازم» و «مجاز» تنگ می‌شود. این‌که چنین امری دگرگونیِ ساختاری یا چرخشِ رژیمِ جریان را برمی‌انگیزد یا نه، بیرون از موضوعِ این بخش است.

ششم در پایان

نوارِ گذار همان میزِ میکسِ نزدیکِ افق است. ضربه‌های درونی و بیرونی را به خمش‌های لایه‌لایه و ریتمیکِ تنش می‌گرداند؛ با یاریِ بُرش، خُرده‌موج‌ها را در نوارها ردیف می‌کند؛ و با جهت‌گیریِ سازگار، دالان‌های نواریِ کم‌بحرانی می‌سازد. حاصلِ این سه کار آن است که بفهمیم ناحیهٔ بحرانیِ بیرونی پی‌درپی شل می‌شود یا همچنان پایدار می‌ماند، و بدین‌سان برداشتِ نخستین از سیاهچاله ساخته می‌شود: تندخو یا خونسرد.